In de restauratiecampagne na de Beeldenstormen ging de aandacht vooral naar een nieuw hoofdaltaar in het toenmalige kerkschip. Conform de Contrareformatie brengt het de patroonheilige als heldhaftige martelaar - reuzengroot - in beeld (437 x 287 cm). In 1594 werd het contract getekend met Otto Van Veen, de kunstschilder die toen in Antwerpen als autoriteit gold en bij wie dat jaar P.P. Rubens in de leer kwam. De overeenkomst werd gesloten op basis van Van Veens eigenhandig kleurrijk en gedetailleerd modello, dat sinds 2006 opnieuw in bezit is van de kerkfabriek.
De twee predellastukken brengen de beide versies van het roepingverhaal van de patroonheilige in beeld. Op het linker paneel laten - volgens de versie van de synoptici - Andreas en zijn broer Petrus hun visnetten in de steek om Jezus te volgen. Hun beider blik is ‘pathetisch’, gefascineerd als ze zijn (Mt.4,18-20). Op het rechter paneel volgt Andreas – aldus Joh.1,35-40 – met een andere leerling Jezus.
Andreas, apostel van het huidige Turkije en Griekenland, sterft ca.66 de marteldood te Patras, volgens de overlevering op 30 november, zijn kerkelijke feestdag. De uitgestoken rechterhand van de Romeinse proconsul op het hoofdtafereel alludeert evenwel niet op zijn bevel tot de kruisiging van de apostel, wél op zijn tweede bevel om Andreas van het kruis te bevrijden! De overlevering wil immers dat de bevelhebber onder druk van de menigte zijn eerste beslissing herroept. De soldaten richten het kruis dan ook niet op, maar zijn reeds bezig dit tweede bevel ten uitvoer te brengen, helaas, te laat. Andreas, die aldra zal bezwijken, wordt evenwel omgeven door hemels licht, teken van Gods bijstand. Blijkbaar doet het voorvoelen van de vreugde bij de definitieve ontmoeting met God de martelpijn vergeten. Engelen bieden Andreas symbolisch de hemelse beloning aan waardoor het immense, opgetrokken martelkruis al iets van een trofee krijgt.
Voor hetzelfde thema in de kapel van de Vlaamse stichting in Madrid ca.1638 had P.P. Rubens ongetwijfeld dit werk van zijn oude leermeester voor ogen. Verrassend ook hoezeer een vergelijking zich opdringt tussen dit werk en Rubens’ beroemde ‘Kruisoprichting’, nu in de Antwerpse O.-L.-Vrouwekathedraal, vooral dan qua compositie, maar ook in de figuren, zoals het (naakte) kind bij de treurende vrouwen op de voorgrond. Wat bij Van Veen nog een keffend fiefietje is, is bij Rubens wél uitgegroeid tot een heuse loebas. Als afstuderend leerling van Van Veen heeft Rubens dan ook meer dan waarschijnlijk zelf de hand gehad in dit altaarstuk van Sint-Andries.
