De Heilige Familie

“C’est un Van loon”, moet de Brusselse conservator Hyppolite Fierens-Gevaert zonder aarzelen hebben gezegd toen hem in 1926 een foto van dit werk werd voorgelegd. Zijn oordeel bevestigde Edward Van Evens toeschrijving aan Theodor van Loon. De Leuvense archivaris had over deze kunstenaar gepubliceerd én was de trotse eigenaar van dit schilderij, dat hij midden negentiende eeuw op een veiling in Brussel had gekocht voor veertig Belgische franken. Via de verzameling van Victor Demunter kwam het in de museumcollectie terecht.
Zowel de techniek – gladde, goed modellerende verflagen – als de voorstellingswijze van de personages zijn in overeenstemming met Van Loons oeuvre. De Madonna vertoont grote overeenkomsten met andere Mariafiguren in zijn werk, bijvoorbeeld in haar kleding, met bovenaan een recht lijfje en een aan het middel gefronste rok. Ook het fijne randje van de witte onderkleding dat verschijnt aan de mouwuiteinden en aan de ronde halsuitsnijding, is meermaals terug te vinden, net als de gedrapeerde sjaal. Soms is die los voor de borst gedraaid, soms – zoals hier – los geknoopt. Maria’s fysionomie doet zuiders aan door haar donkere, strakke haar. Boven op haar hoofd loopt een vlecht en meteen daarachter zit een kleine hoofddoek. Dat mediterrane voorkomen doet onvermijdelijk denken aan de drie Romeinse verblijven van de kunstenaar, tijdens dewelke hij de Italiaanse meesters bestudeerde en hun invloeden, zoals het gebruik van het chiarroscuro, verwerkte tot een persoonlijke stijl. Ook voor het Jezuskind, met zijn kortgeknipte, steile haar en zijn naar voor neigende houding, zijn gelijkende voorbeelden te vinden.
Van Loon was voornamelijk actief in Brussel en kwam zich pas op zestigjarige leeftijd in Leuven vestigen. Toch rekende men hem in 1857 tot de achttien ‘bekende Leuvenaars’ die een standbeeld kregen in de gevel van het stadhuis. Hij schilderde veelal grote altaarstukken voor kerken, soms vandaag nog in situ bewaard. Composities met halflijfse figuren, zoals deze Heilige familie, komen minder vaak voor. Het interieur waarin de levensgrote figuren zich bevinden, is niet uitgewerkt; alle aandacht gaat naar de beeldvullende personages, hun interactie en enkele symbolische elementen. De schaal met druiven die een engel aanbiedt en waar het kind Jezus naar grijpt, is een eucharistische vooruitwijzing naar zijn kruisdood. De vaas met bloemen naast Maria draagt betekenissen van zuiverheid en schoonheid, bijvoorbeeld in de meiklokjes; de anjers verwijzen dan weer naar de passie van Christus. De schaaf waarop Jozef leunt, is een typisch schrijnwerkersattribuut.