Het Gulden Cabinet in het Museum Rockoxhuis loopt nog tot 2 juli. Daarna sluit het Rockoxhuis voor renovatie- en uitbreidingswerken. Als laatste focustentoonstelling opent op 25 maart The Sky is the Limit. Het landschap in de Nederlanden. Deze expo presenteert de beste 16e en 17e-eeuwse landschappen uit de collecties van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) en het Museum Rockoxhuis. De Gemäldegalerie Alte Meister van Dresden geeft uitzonderlijk 20 werken in bruikleen.
Na de succesvolle stillevententoonstelling rond kunstenares Clara Peeters vorig jaar focust Het Gulden Cabinet in het Museum Rockoxhuis dit voorjaar op 16de- en 17de-eeuwse landschappen. The Sky is the Limit brengt topwerken van het genre samen van kunstenaars als Joachim Patinir, Pieter Bruegel I, Joos de Momper II, Jan Brueghel I, Paul Bril, Roelant Savery en Salomon van Ruysdael. In totaal gaat het om zo'n veertig schilderijen en tekeningen uit de twee Antwerpse collecties, en ruim 20 werken uit Dresden. Als hedendaags contrapunt wordt de intrigerende video Travel van David Claerbout getoond.
The Sky is the Limit toont hoe landschappen tijdens de 16de en 17de eeuw de kunstmarkt veroveren. Het genre ontstaat pas in de 16de eeuw: aanvankelijk schilderen kunstenaars landschappen als achtergrond voor Bijbelse of mythologische taferelen. Joachim Patinir (1475/80 - 1515/24) wordt beschouwd al de vader van het genre. In de tentoonstelling hangt het unieke Landschap met de vlucht naar Egypte: een postkaart avant la lettre (1516/17). Albrecht Dürer noemt Patinir ‘der gut landschaft maler'. Het is de eerste vermelding van het woord ‘landschap' in de Duitse taal. De heilige familie vlucht in een fictief landschap, dat grillige rotsen uit het Maasland verenigt met schilderachtige Vlaamse boerderijen en met een mistige Italiaanse kustlijn. Typisch voor deze vroege panoramalandschappen uit 1540-1550 zijn het vogelperspectief en het gebruik van coulissen in achtereenvolgens bruine, groene en blauwe tinten om diepte te creëren.
De expo toont ook uitzonderlijk Landschap met pelgrims van Pieter Bruegel I (ca. 1525-1569). Deze pentekening op papier is zeer fragiel en mag maar zelden tentoongesteld worden. Ondanks de kwetsbare staat is het een van de belangrijkste landschapstekeningen van Bruegel. Pieter Bruegel I is ongetwijfeld de meest volledige landschapsschilder van zijn tijd. Hij brengt vernieuwing in de traditie die sinds Patinir quasi ongewijzigd was gebleven. Hij tekent en schildert de natuur op een meer natuurlijke wijze. In zijn werken brengt hij met oog voor detail natuurelementen zoals rotsen, bossen en water samen tot een organisch tafereel. Bruegel verbleef tussen 1552 en 1554 in Italië, maar vooral de Alpen bleven hem bij. Van deze reis zijn ongeveer 30 tekeningen met landschapsmotieven bewaard. Landschap met pelgrims is een ontwerp voor een prent die rond 1555 bij de Antwerpse uitgever Hieronymus Cock werd gepubliceerd. In tegenstelling tot de duurdere schilderijen vonden prenten een afzetmarkt bij een ruimer publiek, zodat het genre meer bekendheid kreeg. Stedelingen waren zonder twijfel geïnteresseerd in de mooie berggezichten die ze zelf nooit hadden gezien.
Bruegel had op veel kunstenaars invloed. Hans Bol (1534 -1593) is een vertegenwoordiger van een nieuwe generatie die breekt met de traditie van de berglandschappen. Hij schildert vooral stadsgezichten. In de tentoonstelling is een pareltje op zakformaat van deze kunstenaar te zien: Panoramisch gezicht op Antwerpen en zijn haven. Ondanks de kleine afmetingen (6 x 25 cm) zijn de torens van de Sint Michielsabdij en de kathedraal uiterst precies geschilderd.
Joos de Momper II (1564 -1635) combineert zijn bewondering voor de landschappen van Pieter Bruegel I met zijn eigen observatie van de bergen in de Alpen. Hij is met zijn monumentale berglandschappen van na 1600 een overgangsfiguur. Door het atmosferisch perspectief toe te passen brengt hij de dieptewerking kracht bij. Aan de rechterkant van zijn taferelen gebruikt hij overwegend warme roodbruine tinten en aan de linkerkant koudere kleuren zoals groen en blauw.
Op de tentoonstelling zijn niet minder dan vijf schilderijen van Jan Brueghel I (1568-1625) uit Dresden te zien. Jan Brueghel I trekt in 1589 naar Italië, waar hij samen met landgenoot Paul Bril (1553/54-1626) vooral natuurgetrouwe bosgezichten schildert. Na zijn thuiskomst in Antwerpen in 1596 concentreert Jan Brueghel zich meer op panoramische gezichten met een ononderbroken horizon. Letterlijk: The Sky is the Limit. Tussen 1603 en 1611 schildert Brueghel weidse landschappen met windmolens. Deze landschappen met uitgestrekte vlaktes zijn een nieuw element in de landschapsschilderkunst. Jan Brueghel II blijft na de dood van zijn vader dit zeer populaire type landschappen tot in de tweede helft van de 17e eeuw schilderen.
Dat de schilderijen met stadsgezichten, gebergten, panorama's, helletaferelen en zeelandschappen een groot succes kenden, valt af te lezen in de geschilderde kunstkamers die ons een idee geven in het verzamelen in de eerste helft van de 17e eeuw. In Het Gulden Cabinet hangt Een kunstkamer van Frans Francken (ca 1542-1616). De gepresenteerde schilderijen zijn landschappen of hebben op de achtergrond een landschap. We herkennen op de tafel een landschap met een molen van Jan Brueghel I. Aan de wand hangen landschappen die kunnen worden toegeschreven aan Paul
Bril (bovenaan links en onderaan rechts), Joos de Momper (boven rechts), Gijsbrecht Lytens (onder links) en Pieter Schoubroeck (het ovale werkje bovenaan).
De landschappen van de oude meesters worden in de tentoonstelling geconfronteerd met de video Travel (1996-2013) van David Claerbout (1969). De film is één lange camerabeweging door een park, een donker Europees bos en het Amazonewoud. Aan de basis van de video ligt een therapeutisch - relaxerende geluidscompositie van Eric Breton. De beelden zijn niet gefilmd, het zijn geavanceerde computerbeelden die de zoektocht reflecteren naar een plaats die universeel is.
The Sky is the Limit. Het landschap in de Nederlanden is een samenwerking van het KMSKA en Museum Rockoxhuis met de Staatliche Kunstsammlungen Dresden, Gemäldegalerie Alte Meister en Kupferstich-Kabinett.
Expo The Sky is the Limit. Het landschap in de Nederlanden
Waar: Museum Rockoxhuis, Keizerstraat 12, 2000 Antwerpen
Wanneer: 25 maart - 2 juli